Διαβάζοντας το πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Μόσχου Κουμπή στα Βυζαντιακά, τόμος 23 "Ένας παράξενος Θάνατος, η περίπτωση του Μανουήλ Παλαιολόγου" (διαθέσιμο στη διεύθυνση http://histsociety.web.auth.gr/%CE%9A%CE%BF%CF%85%CE%BC%CF%80%CE%AE%CF%82-2003.pdf), ξεδιπλώθηκε μπροστά μου μια υπόθεση δύσκολη και σπουδαία, σαν και αυτές που θα έλυνε μετα χαράς ο γίγαντας Ηρακλής Πουαρώ.
Ο συγγραφέας του άρθρου, αφού θεωρήσει ως υπεραπλουστευμένη την ατυχηματική εξήγηση για το θάνατο του νεαρού Μανουήλ Παλαιολόγου σε μια ενέδρα που είχαν στήσει οι άνθρωποι του αδερφού του, Ανδρόνικου (του Γ'), έξω από το σπίτι μιας όμορφης που "πολιορκούσε" ο Ανδρόνικος για να σκοτώσουν τον άγνωστο αντίζηλο που θα έφτανε το βράδυ, στρέφει το εξεταστικό του βλέμμα σε έναν προς έναν τους σχετιζόμενους με την βασιλεύουσα οικογένεια των Παλαιολόγων που έιχαν κάποιο ειδικό ενδιαφέρον επί του θέματος της διαδοχής του γέροντα Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β', το οποίο μετά τη δολοφονία θα ανέκυπτε.
Δεν ήταν όμως μόνο ο θάνατος του εγγονού του αυτοκράτορα, Μανουήλ, που χτύπησε την οικογένεια. Κάποιες μέρες πριν είχε πεθάνει και η εγγονή του αυτοκράτορα, Άννα, σύζυγος του Δεσπότη της Ηπείρου και παιδί, και αυτή, όπως και ο Μανουήλ, του Συναυτοκράτορα Μιχαήλ του Θ' (γιου του Αυτοκράτορα).
Ο δε συναυτοκράτορας Μιχαήλ, είχε ήδη κατατροπωθεί σε όλες τις μαχες που είχε δώσει επικεφαλής του βυζαντινού στρατου. Είχε ηττηθεί πανηγυρικά από την εξεγερμένη Καταλανική Κομπανία τo 1305 μετά τη δολοφονία του αρχηγού της Ρογήρου ντε Φλώρ, είχε επανειλλημένα ηττηθεί από τους Βουλγάρους (στον Τσάρο των οποίων, Θεόδωρο, προκειμένου να κλείσει ειρήνη αναγκάστηκε να δώσει νύφη την άλλη κόρη του, Θεοδώρα). Αργότερα, δε, θα ηττηθεί επαίσχυντα (ηγούμενος ενός αμφίβολης αξίας στρατού αλλά με αποσκευές πλήρεις χρυσαφικών και πολυτίμων αντικειμένων) από τους επιστρέφοντες Τούρκους του Χαλίλ που συνόδεψαν την Καταλανική Κομπανία έως την Αττική και ύστερα, επιθυμώντας να επιστρέψουν στην Μικρά Ασία, καταλεηλάτησαν άλλη μια φορά, γυρνώντας, την Μακεδονία (βλ. Φρανθίσκο ντε Μονκάδα: Εκστρατεία των Καταλανών και Αραγωνέζων κατά Τούρκων και Ελλήνων, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1990, σ276 κε).
Όλες αυτές οι ήττες που υπέστη ο Συναυτοκράτορας, σε μια πολύ κρίσιμη για την Αυτοκρατορία περίοδο, και η καταφανής διάψευση στο πρόσωπό του της ελπίδας της Αυτοκρατορίας για επανάκαμψη (γέννηθηκε, λέγαν, όταν το Πάσχα του 1277, ψάλθηκε το "Χριστός Ανέστη" και διαδόθηκε ότι αυτή η σύμπτωση προοιώνιζε επερχόμενη εθνική Ανάσταση), συσσώρευσαν απογοήτευση και απελπισία στον ταπεινωμένο Συναυτοκράτορα, ο οποίος αποσύρθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1311.
Εκεί, μαθαίνοντας τους απανωτούς θανάτους των δύο παιδιών του (Άννας και Μανουήλ), πεθαίνει από στεναχώρια τον Οκτώβριο του 1320.
Ο συγγραφέας του άρθρου παρουσιάζει κατόπιν τις προοπτικές για τη διαδοχή που ανοίγονταν, μετά το θάνατο του πρώτου στη σειρά διαδοχής, Μιχαήλ και του τρίτου στη σειρά, Μανουήλ.
Από τη μία η διαδοχή περνούσε στον Ανδρόνικο τον νεότερο, που ήταν δεύτερος στη σειρά διαδοχής, αλλά αυτός, καθώς στιγματίστηκε από την έστω κατά λάθος δολοφονία του αδερφού του Μανουήλ από ανθρώπους του στην ενέδρα - έχασε την εύνοια του βασιλεύοντα παππού του που του στέρησε τη σειρά του στη διαδοχή. Έτσι, Ο Ανδρόνικος δεν οφελήθηκε άμεσα από αυτές τις εξελίξεις.
Δεύτερος "ύποπτος" για την οργάνωση της δολοφονίας του Μανουήλ είναι ο Μιχαήλ Καθαρός, νόθος γιος του δεσπότη Κωνσταντίνου Παλαιολόγου - δευτερότοκου γιου του παππού Ανδρόνικου- με μία "ελαστικών ηθών" θεσσαλονικιά. Ο Μιχαήλ Καθαρός, ενώ είχε εγκαταλειφθεί από τον πατέρα του, συμμαζεύτηκε από τον παππού βασιλιά, ο οποίος τον περιέβαλε με τη συμπάθειά του έστω και αν αυτός δεν έδειχνε να είναι άξιος να κυβερνήσει. Έτσι, μετά τη δολοφονία του Μανουήλ, το θάνατο του Μιχαήλ και τον παραμερισμό του Ανδρόνικου, ο Μιχαήλ Καθαρός αναδεικνύονταν ως πιθανότερος διάδοχος του παππού Ανδρόνικου. Όμως, όπως σημειώνει ο συγγραφέας (σελ. 283), σε αυτό το σενάριο, ο Μιχαήλ Καθαρός θα έπρεπε να είχε διεισδύσει με απόλυτη εμπιστευτικότητα μέσα στον κύκλο των ανθρώπων του Ανδρόνικου του νεότερου, ώστε να σκηνοθετήσει τη δολοφονία και την έκθεση του Ανδρόνικου αργότερα, και, επιπλέον, αν γινόταν όντως έτσι, δε θα είχε παραλήψει να το συγγράψει στην ιστορία του ο Ιωάννης Καντακουζηνός, σύντροφος και δεξί χέρι του Ανδρόνικου.
Ακολούθως ο συγγραφέας προσεγγίζει την εκδοχή της σκηνοθεσίας της δολοφονίας του πρίγκηπα Μανουήλ από τους υπέρμετρα φιλόδοξους και αποδεδειγμένα αδίστακτους συντρόφους του Ανδρόνικου του νεότερου - την αμαρτωλή παρέα των Συργιάννη-Απόκαυκου-Καντακουζηνού-Συναδηνού. Η εξήγηση που δίνει ο συγγραφέας για την ανάδειξή τους σε βασικούς υπόπτους είναι πιστική και στέρεη.
Αυτό που σημειώνω εγώ είναι, στην περίπτωση που ισχύει αυή η εκδοχή, το σπεκουλάρισμα των συνομωτών επί της απελπισίας του Μιχαήλ του Συναυτοκράτορα- ο ψυχρός υπολογισμός ότι ο θάνατος του γιου του Μανουήλ κάποιες μέρες μετά το θάνατο της κόρης του Άννας, θα επέφερε τον θάνατο και στον ίδιο...
Δηλαδή αυτό που στοχοποίησε τον Μιχαήλ στο μυαλό των καθαρμάτων (που μετά κυβέρνησαν κιόλας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο) ήταν όχι μόνο το ότι ήταν απογοητευμένος από τις ήττες του και από την διάψευση των ελπίδων της Αυτοκρατορίας στο πρόσωπό του, αλλά και το ότι αυτό φαίνονταν. Ήταν και φαίνονταν ετοιμόρροπος, και για αυτό στοχοποιήθηκε.
Έτσι, (σε αυτήν πάντα την εκδοχή) οι συνομώτες πίστεψαν και κατάφεραν τον, φανερά ήδη απογοητευμένο, Μιχαήλ να τον καταρρακώσουν κιόλας, να τον συντρίψουν και έτσι να τον βγάλουν και αυτόν από την μέση.
Με αυτόν τον τρόπο θα προκαλούσαν δυναστική αναταραχή, από την οποία υπολόγιζαν ότι θα βγαίναν κερδισμένοι - γιατί ο μεν παππούς ίσως να είχε μετρημένες μέρες (τελικά έζησε άλλα οκτώ χρόνια), ο δε Μιχαήλ Καθαρός δεν είχε αρκετή αποδοχή από την κοινωνία ούτε ικανότητες και ο Ανδρόνικος ο νεότερος, ο σύντροφός τους στον οποίο πόνταραν, θα τους αντέμοιβε σίγουρα όταν θα ανέβαινε στην εξουσία.
.
.
Ο Απόκαυκος, Μεγάλος Δούκας (αρχιναύαρχος) πια επί Αντιβασιλείας 1341-1345, ποζάρει ως ντεμέκ λόγιος .
Σημείωση: για τα γεγονότα βλ. και την εξιστόρηση από τον Ν.Κ. Μουτσόπουλο στο "Το κάστρο της Ζίχνας-Συμβολή στη μελέτη ενός βυζαντινού οχυρού οικισμού στην περιοχή του Στρυμώνα", Επιστημονική Επετηρίδα Πολυτεχνικής Σχολής (Τμήμα Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ) Ι' τόμος, 1986, σελ.243-247.
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου